• Startdatum:
  • 4 november 2025
  • Cursusduur:
  • 6 dagen
  • Rechtsgebied:
  • Bank- en Effectenrecht en financiering, Bestuurs(proces)recht, Financieel recht
  • Soort:
  • Leerlijn
  • Accreditaties
  • NOVA:
  • 16

Over de opleiding
Artificial Intelligence (AI) heeft fundamentele impact op ons leven en de maatschappij. De doorbraak van ChatGPT en andere LLM’s (Large Language Models) heeft gezorgd voor een breed inzicht in de samenleving dat er nu echt iets aan het veranderen is. AI is overal. In sommige werkzaamheden en taken maakt het ons leven gemakkelijker en aangenamer, maar er zijn ook allerlei voorziene en onvoorziene gevolgen van het gebruik van AI. De juridische en ethische kanten van toepassing en impact worden steeds urgenter en zichtbaarder. Wat zijn randvoorwaarden voor het verantwoord gebruik van AI in specifieke contexten en voor specifieke taken: Hoe voorkomen we ingebouwde vooroordelen, welke wetgeving geldt voor autonoom handelende systemen, is onze privacy gewaarborgd? Kunnen menselijke waarden en morele codes in algoritmes ingebouwd worden? Maar ook omgekeerd, wat betekent AI voor recht en ethiek? En gaat AI het werk van juristen en andere beroepsgroepen overnemen? Kortom: werk aan de winkel voor iedereen die zich wil voorbereiden op de verdere ontwikkeling van AI en algoritmes in de maatschappij, en de actuele juridische en ethische aspecten! 

Om te beginnen zullen we beter moeten begrijpen hoe technische en maatschappelijke ontwikkelingen samenhangen en hoe we die kunnen sturen. De ‘Specialisatieopleiding Artificial Intelligence, Recht en Ethiek’ is bedoeld voor degenen die zich op deze toekomst willen voorbereiden, via een realistisch beeld van moderne technologie, de juridische en ethische aspecten van AI en algoritmes en de koppeling hiervan aan de praktijk. 

De opleiding is opgebouwd uit een Basiscursus van 3 middagen en naar keuze minimaal één tot maximaal drie specialisatiemodules, allen op locatie.

Leerdoelen
Na het afronden van de Specialisatieopleiding heeft u de integrale en actuele kennis die nodig is voor uw vakgebied. Het onderwijs is praktijkgericht en wordt verzorgd worden door topdeskundigen in dit vakgebied. Lees onder aan deze pagina meer informatie over de specialisatiemodules.

 

Cursusleiding

  • Dr. F. Dechesne, universitair hoofddocent Ethiek en digitale technologie, bij  eLaw, het centrum voor recht en digitale technologie aan de Universiteit Leiden

  • Prof. mr. dr. ir. B.H.M. Custers, hoogleraar Law and Data Science en afdelingshoofd van eLaw, het centrum voor recht en digitale technologie aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Leiden

 

Docenten

  • Prof. mr. dr. ir. B.H.M. Custers, hoogleraar Law and Data Science en afdelingshoofd van eLaw, het centrum voor recht en digitale technologie aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Leiden

  • I. Jansen-Dings, Strateeg Provincie Zuid-Holland, Oprichter Code for NL

  • Prof. mr. T.J. de Graaf, Hoogleraar Technologie en Privaatrecht aan de Universiteit Leiden

  • drs. V. Langen, Digital Lead bij NS

  • dr. ir. B. Mols, Wetenschapsjournalist, presentator en spreker

  • Prof.mr. D.J.G. Visser, hoogleraar intellectuele eigendomsrecht Universiteit Leiden, advocaat bij Visser Schaap & Kreijger te Amsterdam
  • dr. K. Versmissen, Expertisecentrum Data-Ethiek
 

Doelgroep
De ‘Specialisatieopleiding Artificial Intelligence, Recht en Ethiek’ richt zich op iedereen die met AI bezig is of verwacht met AI in aanraking te komen en voor iedereen die interesse heeft in de juridische en ethische vragen die het oproept. Zoals advocaten, bedrijfsjuristen, compliance officers, overheidsjuristen (gemeenten, provincies, rijksoverheid etc.), leden rechterlijke macht, leden openbaar ministerie, medewerkers opsporingsdiensten (FIOD, politie etc), medewerkers overheid, toezichthouders. De Specialisatieopleiding staat ook open voor andere academici met interesse in de juridische en ethische kant van kunstmatige intelligentie.
 

Niveau
Specialisatieniveau: doorgaans meer dan 3 jaar praktijkervaring in het betreffende vakgebied; voor deelname is een hoog kennisniveau aanwezig van het betreffende vakgebied.

 

Examen, NOvA-punten en huiswerkopdrachten
De leergang is geaccrediteerd met opleidingspunten van de NOvA (‘PO-punten’):

Basiscursus: 12
Specialisatiemodule: 4

De specialisatieopleiding kent géén verplichte huiswerkopdrachten en/of examen. 
Hierdoor is de opleiding uitstekend te combineren met een drukke praktijk.

Studiebelasting en voorbereidingstijd
De leergang bestaat uit 6 bijeenkomsten van 4,5 uur (inclusief pauzes). Zie voor meer informatie de tab “programma”.

Mogelijkheden onderwijs op afstand - specialisatiemodules
Bij deze specialisatieopleiding is deelnemen op afstand niet mogelijk, en wordt er geen opname gemaakt.

 

Programmabeschrijving

I. Basiscursus Artificial Intelligence, Recht en Ethiek

De basiscursus bestaat uit drie middagen, elk rond één van de thema's van de opleiding: AI, Recht en Ethiek. Aan de hand van concrete toepassingen, zonder dat technische voorkennis verondersteld wordt, leert u alles wat u moet weten over AI. 

We beginnen met een introductiecollege waarin u krijgt uitgelegd wat AI is en hoe een data scientist werkt. Vervolgens gaan we, vanuit meerdere disciplines, in op de juridische, ethische en maatschappelijke vraagstukken die het toepassen van AI oproept. Welke wet- en regelgeving is van toepassing, wat is relevante jurisprudentie? Welke toepassingen van AI zijn wenselijk en welke niet? Aan de hand van een aantal concrete casussen onderzoeken we de toepasbaarheid en toekomstbestendigheid van bestaande juridisch kaders en onze ethische waarden. Waar lopen personen die in de praktijk met AI bezig zijn of hierover adviseren tegenaan? Na afloop van de online basiscursus heeft u een compleet en realistisch beeld ontwikkeld over AI!

II. Specialisatiemodules Artificial Intelligence, Recht en Ethiek

Na de basiscursus volgt u minimaal één specialisatiemodule.

  • Gebruik en inzet van Large Language Models (ChatGPT)

  • Regulering en AI (verdieping, ontwikkelingen)

  • AI en overheid

Inhoud Specialisatiemodules

Specialisatiemodule: Gebruik en inzet van Large Language Models (ChatGPT)
Wie ChatGPT wel eens heeft gebruikt ziet direct de potentie die AI heeft in de communicatie. Teksten schrijven, mail beantwoorden, Linkedin-berichten schrijven, recepten maken, vergaderingen notuleren, vertalen, samenvatten, enz. Echter, de ontwikkeling en het gebruik van deze systemen brengt ook een aantal risico’s met zich mee. Het is niet vreemd dat al vrij snel aangedrongen werd op regulering of het afremmen met de snelheid waarmee AI-toepassingen worden ontwikkeld. Kortom: welke ethische grenzen stellen wij aan het gebruik ervan? Hoe dan ook is het duidelijk dat er werk aan de winkel is voor juristen. Bestaat het risico dat het werk van juristen wordt overgenomen door AI? Moet je daar als jurist bang voor zijn of verandert de beroepspraktijk gewoon mee de nieuwe ontwikkelingen? Welke regels zouden er moeten gelden voor ChatGPT en andere LLM’s? Moeten we het gebruik ervan in het onderwijs verbieden? Wat zijn de gevolgen als iemand een “gehallucineerd” advies opvolgt? Wie is aansprakelijk? Wat gebeurt er eigenlijk met alle data die ChatGPT verzamelt? Mag de data die ik invoer eigenlijk wel gebruikt worden om de algoritmes te trainen? Kortom: AI en communicatie is een belangrijk, veelomvattend en actueel maatschappelijk onderwerp.

Specialisatiemodule: Regulering en AI (verdieping, ontwikkelingen)
In deze module gaan we dieper in op juridische ontwikkelingen rondom AI. Wat betekent de nieuwe AI Verordening voor de ontwikkeling en inzet van AI in organisaties? Hoe moeten bestaande juridische kaders uit verschillende disciplines toegepast worden op producten en diensten waarin AI gebruikt wordt, bijvoorbeeld betreffende intellectueel eigendom, strafrecht, aansprakelijkheid, consumentenrechten etc. In deze sessie sluiten we aan bij de meest recente ontwikkelingen in het recht en de interpretatie van het recht voor een wereld waarin steeds meer taken aan machines worden gedelegeerd. 

Specialisatiemodule: AI en overheid
Als de overheid AI gebruikt om belastingfraude op te sporen of om criminele activiteiten te signaleren, maar de gebruikte algoritmes zijn zo complex, dat niet meer valt te achterhalen hoe zij tot hun signalering zijn gekomen, mag de overheid dan in actie komen en potentiële fraudeurs en criminelen uit de systemen filteren en nader onderzoeken of zelfs vervolgen? Als de overheid de politie of het leger toestaat drones in te zetten om terroristen uit te schakelen en deze drone raakt een omstander, wie is dan verantwoordelijk voor de inzet van deze drone of voor de fout die de drone heeft gemaakt? Welke gegevens mag je van een persoon vastleggen? Zijn de privacyregels uit de AVG nog bij de tijd in een wereld van machine learning? Wat zijn identificeerbare persoonlijke data in het licht van de mogelijkheden van AI? Welke ethische kaders moet de overheid toepassen, welke normen en waarden zijn relevant? Als AI daadwerkelijk tot maatschappelijke verbeteringen leidt, zijn de juridische kaders dan wel het meest belangrijk?

Het zijn enkele voorbeelden van juridische vragen die het toepassen van AI voor overheidstaken kan oproepen. In de specialisatiemodule ‘AI en Overheid’ gaan we aan de slag met voorbeelden uit de praktijk over hoe de overheid en overheidsdiensten AI op dit moment inzetten en welke kaders daarin een rol spelen. Uitgangspunt is dat de overheid AI gebruikt op een manier dat publieke waarden en mensenrechten, zoals het verbod van discriminatie, privacy en autonomie, voorop staan en geborgd zijn. Wat zijn succesvolle toepassingen? Waar zijn grote uitvoerende overheidsorganisaties mee bezig? Hoe ziet de toekomst eruit en waar liggen kansen voor juristen? Het onderwijs is praktijkgericht en wordt verzorgd worden door topdeskundigen uit theorie en praktijk in dit vakgebied.

Heeft u nog vragen?
Wij beantwoorden ze graag.

Per mail: pao@law.leidenuniv.nl
Telefonisch: 071 527 8666
 

Volg onze LinkedIn pagina voor de laatste updates.

 

Zie ook: paoleiden.nl/veelgestelde-vragen

Basiscursus Data
Bijeenkomst 1AIDinsdag 4 november 2025
Bijeenkomst 2Recht
Dinsdag 11 november 2025
Bijeenkomst 3Ethiek
Dinsdag 18 november 2025
Specialisatiemodule  
Bijeenkomst 4
Gebruik en impact van large Language Models (ChatGPT) 
Dinsdag 25 november 2025
Bijeenkomst 5Regulering en AI (verdieping, ontwikkelingen)
Dinsdag 2 december 2025
Bijeenkomst 6AI en overheid
Dinsdag 9 december 2025

 

Programma bijeenkomsten Basiscursus 1 t/m 3

 

Bijeenkomst 1: AI
Dinsdag 4 november 2025

12:45Ontvangst met koffie thee en een broodje
13:15
College 1A: Wat is AI?
 
14:30 Pauze
14:45
College 1B: De kunst van de samenwerking tussen mens en AI – Met toepassingen voor de juridische sector
dr. ir. B. Mols
16:00Pauze
16:15
College 1C: Hoe werkt/denkt een AI specialist?
drs. V. Langen
17:15Interactieve wrap-up
17:30Einde bijeenkomst 1

 

Bijeenkomst 2: Recht
Dinsdag 11 november 2025

12:45
Ontvangst met koffie thee en een broodje
13:15
College 2A: AI & Gegevensbescherming
prof. mr. dr. ir. B.H.M. Custers
14:30
Pauze
14:45
College 2B: AI & auteursrecht
prof. mr. D.J.G. Visser
16:00
Pauze
16:15
College 2C: AI - specifieke regulering (introductie tot de AI Act)
prof. mr. T.J. de Graaf 
17:15Interactieve wrap - up
17:30Einde Bijeenkomst 2

 

Bijeenkomst 3: Ethiek
Dinsdag 18 november 2025

12:45
Ontvangst met koffie thee en een broodje
13:15College 3A: Casuïstiek, praktijkvoorbeelden op projectniveau
dr. K. Versmissen 
14:30Pauze
14:45College 3B: Achtergrond: wat voor ethiek is AI Ethics?
 
16:00Pauze
16:15College 3C: AI en Ethiek in organisaties
I. Jansen-Dings 
17:15Interactieve wrap-up
17:30Einde Bijeenkomst 3

 

Programma bijeenkomsten Specialisatiemodules 4 t/m 6

 

Bijeenkomst 4: Gebruik en impact van large Language Models (ChatGPT) 
Dinsdag 25 november 2025

12:45Ontvangst met koffie, thee en broodje
13:15College 4A: Hoe werkt ChatGPT: Waarom kan het sommige dingen zo goed (en wat zal het misschien nooit leren)
Incl. Interactieve sessie (laptop of tablet meenemen) en korte pauze
 
15:00Pauze
15:30College 4B: LLMs in de Rechtspraak?
 
16:30College 4C: LLMs in de Rechtspraak?
 
17:30Einde bijeenkomst 4

 

Bijeenkomst 5: Regulering en AI (verdieping, ontwikkelingen)
Dinsdag 2 december 2025

12:45Ontvangst met koffie, thee en broodje
13:15College 5A: Verdieping gegevensbescherming en AI
 
14:15Interactieve Reflectie
14:30Pauze
14:45College 5B: Verdieping AI-verordening
Casus hoogrisicotoepassingen bij overheidsorganisaties
 
15:45Uitwisseling van casuistiek deelnemers
16:00Pauze
16:15College 5C: De AP en het toezicht op de AI-verordening
Ontwikkelingen rondom toezicht op de AI-verordening. Hoe komt dat er in Nederland en Europa uit te zien? En wat doen toezichthouders om zich voor te bereiden?
 
17:15Wrap-up
17:30Einde bijeenkomst 5

 

Bijeenkomst 6: AI en overheid
Dinsdag 9 december 2025

12:45Ontvangst met koffie, thee en broodje
13:15College 6A: Rechtsstaat & AI
 
14:30Pauze
14:45Sessie 6B: oefening - Casusbespreking in groepen
 
16:00Pauze
16:15College 6C: Verantwoorde inzet AI bij overheidsdiensten
 
17:15Interactie/wrap-up
17:30Einde Bijeenkomst 6
Custers docent PAO Leiden
Cursusleider
prof. mr. dr. ir. B.H.M. Custers
...
Cursusleider
dr. F Dechesne
...
Custers docent PAO Leiden
Docent
prof. mr. dr. ir. B.H.M. Custers
...
de graaf docent bij pao leiden
Docent
prof. mr. T.J. de Graaf
...
Docent
I. Jansen-Dings
...
Vincent Langen Leiden Law Academy
Docent
drs. V. Langen
...
Docent
dr. ir. B. Mols
...
Docent
dr. K. Versmissen
...
Dirk Visser docent bij PAO Leiden
Docent
prof. mr. D.J.G. Visser
...
Oude Sterrewacht

Sterrenwachtlaan 11, 2311 GW LEIDEN


Let op alle bijeenkomsten zijn op locatie!

€ 1.995,- (vrij van btw) Basiscursus met 1 specialisatiemodule naar keuze, consumpties en digitaal cursusmateriaal.

€ 475, - (vrij van btw) per extra specialisatiemodule

 

Korting
LUF korting €200,- 
Toepasbaar via winkelwagen, zie hiervoor de Algemene voorwaarden

Maak hier uw keuze

* Er dient minimaal 1 onderdeel gekozen te worden
  • 25 november 2025
  • 2 december 2025
  • 9 december 2025
Voltekend
Neem contact op
Vooraankondiging

Er wordt gecontroleerd of het mogelijk is om in te schrijven